Uitgelezen?! december 2024

Vriendschap

Eind augustus was ik op de uitvaart van één van mijn broers. Hij is 79 jaar geworden en had al enige jaren problemen met zijn gezondheid. Ik kom uit een gezin van negen kinderen: acht jongens en één meisje. De laatste jaren zijn er al enigen overleden; nu zijn we nog met vier broers. Tot zover mijn familie ontboezemingen.

Het bijzondere van deze uitvaart was dat twee ‘oude’ vrienden van mijn broer ieder een afscheidswoordje hielden. Zij waren vrienden vanaf hun jeugd. Zo ongeveer vanaf de roerige jaren 60 van de 20^e eeuw. De tijd dat werd geschopt tegen de ‘heilige huisjes’ van het burgerlijke gezapige bestaan van onze ouders. Tijd van The Beatles, The Rolling Stones en Boudewijn de Groot. Tijd van de protesten tegen de Vietnamoorlog en van de Provobeweging.  Hun vriendschap is blijven bestaan, hun leven lang. Er zijn meerdere perioden in hun levens geweest dat men elkaar als het ware was kwijtgeraakt, maar uiteindelijk wist men elkaar toch ook weer te vinden. Tot aan dit definitieve afscheid.

Vriendschap is een bijzondere vorm van relaties tussen mensen. Men kan zeggen dat bij vriendschap een zekere mate van wederzijdse genegenheid ten opzichte van elkaar bestaat. Anders dan bij liefde is vriendschap in zeker opzicht persoonlijker en subjectiever. Liefde wordt in de samenleving vormgegeven in een huwelijk of een samenlevingsovereenkomst. Bij vriendschap is dat niet het geval. Vriendschap is iets dat zich in de privésfeer afspeelt. Er is geen overheid, religie of belangenvereniging die zich daarmee bemoeit zoals dat bij liefde wel het geval is.

In veel gedichten wordt vriendschap bezongen. Getracht wordt met woorden het wezen van vriendschap te bevatten. Wat is het wezenlijke van vriendschap? Hoe verhouden vrienden zich tot elkaar? Wanneer kun je spreken van vriendschap? Spreek je dat uit tegen elkaar zoals je dat bij liefde wel doet: ‘Ik hou van jou!’. Wordt vriendschap bevestigd door te verklaren: ‘Wij zijn nu vrienden!’ Is vriendschap omgeven met rituelen die de vriendschap bevestigen of in stand houden? Met het gaan samenwonen, een samenlevingsovereenkomst of een huwelijk kiezen de partners ervoor samen het leven te delen, soms tot de dood hen scheidt. Dit zijn ook gebeurtenissen die worden vormgegeven met collectieve rituelen. Het huwelijksritueel bij de ambtenaar van de burgerlijke stand, een huwelijksinzegening in de kerk, een feest ter ere van. Wederzijdse liefde wordt daarbij verondersteld. Bij vriendschap is dat niet het geval. Soms scheppen vrienden/vriendinnen een eigen ritueel om hun vriendschap te bevestigen. Ook kinderen doen dat, maar dit zijn geen collectieve rituelen die in vorm door de samenleving worden voorgeschreven.

Een bijzonder mooi gedicht over vriendschap is van de dichteres M. Vasalis waarin zij de vergelijking maakt met andere persoonlijke relaties die mensen kunnen hebben, zoals vader, moeder, minnaar, kind, broer. Maar anders. Een vriend is iemand die met je meeloopt in en door het leven, je ondersteunt en die van jou ondersteuning ontvangt. Geheel belangeloos, zonder bijbedoelingen, onbaatzuchtig.

Vriend

Vriend, metgezel, die meer en minder is
dan vader, moeder, minnaar, kind
hetzelfde als ik, maar anders
onafhankelijk en toegewijd
ouder, jonger, van dezelfde tijd.
Trooster, die getroost kan worden
baken en verhanger van borden
broeder, maar van een andere moeder, zonder rivaliteit
met wie ik samenloop en die mij begeleidt.
Hij gunt mij om te leven en als ik dood
zou willen, geeft hij mij gelijk.
Soms is het, dat ik om hem alleen
verdragen blijf, wat zonder hem ondraaglijk scheen.
Zonder een enkele verplichting
loop ik en altijd in zijn richting.

1. Vasalis,
   uit: De oude kustlijn

Als u vriendschap sluit met een ander persoon dan zou u als ritueel elkaar een vriendschapsgedicht voor kunnen dragen of cadeau kunnen doen. Eén voorbeeld hebt u reeds. Maar ongetwijfeld kunt u op internet meerdere vriendschapsgedichten vinden. U zou ook een poging kunnen wagen zelf een gedicht voor uw vriend/vriendin te schrijven. Wel passend in deze Sinterklaastijd.

André Leijssen,
Literair Café Venray